MEHMET GALİK
Pülümür’de her sonbaharda ölüler anılır. Köylünün işinin bittiği dönemde, aileler ölen yakınlarını anmak için hayır yemeği verir. Yemekten sonra her Perşembe günü ocağa yağla yoğurulmuş hamur atılır. Yanan yağlı hamurdan yayılan kokunun, ölülerin ruhuna ulaştığına inanılır.
Yıllarca uygulanagelen geleneğin unutulmaya yüz tuttuğu gözleniyor.
Pülümür köylerinde her aile ölülerini anmak için hayır yemeği verir. Hayır yemeğinin ardından Kur’an okutulur. Bu yemek, aile bütçesine göre değişir. Zervet, sulu et (sorvıke), pilav, komposto vb. yemeklere, köylüler davet edilir.
Hayır yemekleri başlangıçta evlerde verilirdi. Son yıllarda, bazı köylerde, kapatılan köy okullarında verildiği görülüyor. Kocatepe köylüsü, hayır yemeklerini evde vermeye devam ediyor.
Hayır yemeğine çağrılan hoca, sofra duası okur. Yemekten sonra da Kur’an okur.
Köy okullarının sosyal amaçlarla (kültür merkezi, köy odası vb.) kullanılması, bireysel ulaşım olanaklarının artması, köy nüfusunun azalması vb. etkenlerin, hayır yemeklerine çevre köylerden de katılım sağlanması için elverişli ortam yarattığı söylenebilir.
Pülümür köylerinde hayır yemeği verildikten sonra ölüler için yeni bir ritüel gerçekleştirilir. Perşembe günleri, günbatımından önce, ateşe yağlı hamur (arduru) atılır. Ocakta yakılan hamurdan yayılan kokunun, ölünün ruhuna kavuştuğuna inanılır.
YAĞLI HAMUR NASIL YAKILIRDI?
Ölü anmak için yakılan hamur, günbatımından önce hazırlanır. Un, tereyağıyla yoğurulur. Küçük bezelere ayrılır. Her bir beze, ölü adı anılarak ocağa atılır:
“Babam Kali Ağa için.”
“Babaannem Hatice için.”
Ocaktan yayılan yağlı hamur kokusuyla, hayatta olmayan yakınlar anılır. Bu ritüelle, aileye emek verenlere karşı görevlerden biri yerine getirilmiş olur. Sümerler (MÖ 400-2000) vd. uygarlıklara dayandırılan ritüel, yaşama veda eden aile bireylerine duyulan sevgi ve bağlılık duygusunu yıllarca yaşatma olanağı sağlar.
(Pülümür Haber, 29 Kasım 2023)
