Pülümür-Tunceli kara yolundaki tüneller, özellikle 1980 öncesinde siyasi faaliyetlerin birer parçasıydı. Eline bir kutu yağlı boya ile fırça alan, slogan yazmak için tünellere koşardı. Sayısı otuzu bulan tüneller bölgede faaliyet yürüten grupların ‘staj’ alanıydı. O yazıların çoğu, üzeri boyanmış olsa da hâlâ yerinde duruyor. Tüneller, bir tür kürsü işlevi görüyordu. Köylüye toprak, işçi hakları, ağalığın tasfiyesi vb. talepler tüneller aracılığıyla kamuoyuyla paylaşılıyordu. Amerikan ve NATO karşıtlığı, tünellerde yankılanıyordu.
Tünellere yazı yazanlar acaba tünellerin tarihçesinden haberdar mıydı, bilinmez. Kırmızıköprü’ye 2 km uzaklıktaki tünellerin çoğu 1960’lı yılların eseri. Tüneller, Pülümür Vadisi’nden geçen kara yolunu çığ, sel, kaya düşmesi vb. doğal etkenlerden korumak amacıyla yapılmış. Sözü edilen tünellerin büyük bölümü 1960’lı yıllarda tamamlanmış. Tünele Keke Areyiz, yani uzun taş tünel, 1948’den önce, dev kayalığın bilek gücüyle delinmesi sonucunda hizmete girmiş. Kırmızıköprü yakınlarındaki Tünele Keke Areyiz’in yapımında çalışan işçilerden Hüseyin Güler (Serdeniyeli) şimdi neredeyse yüz yaşında! Hüseyin Güler, tünelde çalışan işçilere su taşımış. Nereden mi? Heniye Tuzuku’dan! Pülümür Çayı’nın kıyısındaki kaynaktan kaplara doldurduğu suyu, tünelde ter döken işçilere taşımış uzunca bir süre…
Tünel yapımında çalışan işçilerden sele kapılan, gözünü kaybeden, yaşamını yitirenlerin acısı unutulmamış.
1960’larda yapılan beton tünellerde, 1965-1970 yıllarında düzenlemeye gidilmiş. Düzenleme için ihtiyaç duyulan kum, Kutudere’den getirilmiş. Kum, İsmail Sarıtaş’ın kamyonuyla taşınmış. Düzenleme çalışmalarında beş yıl çalışan işçilerden Ali Başoğlu, 78 yaşında. Nazımiye Samanlı köyünden. Müteahhit Necmi Bey’le eşinin Zağge yakınındaki tünelden düşerek ölmesi, Ali Başoğlu’nun unutamadığı acılardan… Aklında kalan yemek menüsü, ekmek-üzüm olmuş.
ATMIŞ YILLIK TÜNELLER SAĞLAM, YENİLERİ DÖKÜLÜYOR
1960’larda yapılan tüneller sapasağlam duruyor. Atmış yaşındaki tüneller sağlam, ama birkaç yıl önce onlara eklenen yeni tüneller dökülüyor! Yeni tüneller ‘işini bilen’ müteahhitlerin eseri. Bu ülkede kamu kaynaklarını savunan namuslu bir bürokrat yok mudur acaba? Atmış yıllık tüneller çığa, sele, kayalara meydan okumaya devam ediyor. İlkokul çağındaki çocuklarla aynı yaşta olan yeni tüneller yıkılmaya yüz tutmuş! Yıkılmaya başlayan yeni tüneller, ulusal kaynakların nasıl heba edildiğini görmek isteyenler için öğreticidir. Bu ülkede, betonu dökülmüş, demirleri açığa çıkmış yeni tünellerin sorumlularını yargılayacak bir kamu otoritesi de mi yok? Çürük tüneller, yapanın yanına kâr mı kalacak?
